“Είπατε τώ βασιλεί, χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά, ουκέτι Φοίβος έχει καλύβην, ου μάντιδα δάφνην, ουδέ παγάν λαλέουσαν. Απέσβετο και το λάλον ύδωρ”,
Ο χρησμός της Πυθίας στον Ιουλιανό
Πριν αρκετές δεκαετίες όταν ήμουν μαθητής δούλευα για δύο περίπου μήνες κάθε καλοκαίρι προκειμένου να εξασφαλίσω τα της ένδυσης και υπόδησης του επόμενου σχολικού έτους.
Μην φανταστείτε τίποτα ακραίο. Ένα δυο παντελόνια τζιν, και κανένα πουκάμισο ή μπουφάν συνήθως ελληνικής κατασκευής και σπάνια τα επώνυμα Levi’s, Lee ή Lee Cooper που τότε κατασκευάζονταν στην Ελλάδα, αλλά ήταν απαγορευτικά ακριβά για τα παιδιά των οικογενειών της μικρομεσαίας τάξης.
Μερικές από τις καλοκαιρινές εργασίες που θυμάμαι ήταν στο σουβλατζίδικο απέναντι από το σταθμό του ηλεκτρικού στα Κάτω Πατήσια (πριν μερικά χρόνια που πέρασα από εκεί είδα πως έχει γίνει ταχυφαγείο γνωστής αλυσίδας). Τα περισσότερα καλοκαίρια όμως τα πέρασα σαν βοηθός σε ηλεκτρολόγους οικοδομών, απ’ όπου έμαθα και να διορθώνω απλές βλάβες στο σπίτι.
Αναφέρω αυτά τα περιστατικά για να γίνει αντιληπτό πως στα τέλη της δεκαετίας του ’70 χρειάζονταν 2-3 μήνες εργασίας για ένα-δυο παντελόνια, μπλουζάκια, παπούτσια κλπ. Σήμερα ακόμη και 400 Ευρώ το μήνα να παίρνει ένας εργαζόμενος μαθητής με τα 100-150 Ευρώ από αυτά σε μια αλυσίδα ένδυσης μπορεί να πάρει όσα χρειάζεται για την επόμενη σεζόν.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’70 μπορεί και στις αρχές της δεκαετίας του ’80 η αγορά τηλεόρασης για μια οικογένεια της μικρομεσαίας τάξης απαιτούσε σχέδιο χρηματοδότησης από υστέρημα του εισοδήματος 2-3 χρόνων.
Σήμερα με 300-400 Ευρώ που είναι το μηνιάτικο ενός μερικώς απασχολούμενου αγοράζει κάποιος μια καλή τηλεόραση ή έναν μέτριο φορητό υπολογιστή.
Η πτώση των τιμών είναι ένα από τα αγαθά της παγκοσμιοποίησης η οποία έχει βελτιώσει δραστικά το βιοτικό επίπεδο των φτωχότερων τάξεων στη Δύση αλλά και του συνόλου του πληθυσμού στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Το αντίτιμο αυτής της βελτίωσης είναι η υποβάθμιση των παραγωγικών θέσεων εργασίας στις ανεπτυγμένες οικονομίες.
Οι χιλιάδες βιοτεχνίες ένδυσης έδιναν δουλειά σε βιομηχανίες όπως η Πειραϊκή Πατραϊκή, το Αιγαίον κλπ.
Μοιραία οι παραγωγικές θέσεις εργασίας σε πολλούς τομείς έχουν εκλείψει και μαζί έχουν δεχτεί πλήγματα οι πλήρους ασφάλισης και αμοιβής θέσεις εργασίας.
Υπάρχουν αρκετοί αφελείς που πιστεύουν πως η επιβολή δασμών και εμποδίων στην ελεύθερη μετακίνηση κεφαλαίων, εμπορευμάτων, ανθρώπων και ιδεών θα επαναφέρει πίσω τις παλιές καλές μέρες της πλήρους απασχόλησης, χωρίς όμως το δραματικά χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο του παρελθόντος. Όλοι μας συνηθίζουμε να εξιδανικεύουμε το παρελθόν ενθυμούμενοι μόνο τις καλές του πλευρές…
Η παγκοσμιοποίηση προέκυψε μαζί και με τις τεχνολογικές εξελίξεις που την έκαναν εφικτή, με βασικότερη την σε πραγματικό χρόνο δυνατότητα επικοινωνίας και ενημέρωσης σε όλον τον πλανήτη.
Οι πολιτικοί (Τσίπρες, Τράμπ, Λεπέν και Σώρρες) που υπόσχονται μαγικές λύσεις και επιστροφές στις καλές στιγμές του παρελθόντος χωρίς τις κακές του, το κάνουν για να επωφεληθούν και συνήθως επιφέρουν μεγαλύτερες ζημιές στο τέλος.
Ακόμη και αν επικρατήσει το κύμα του λαϊκισμού και του προστατευτισμού αυτό μάλλον θα είναι πρόσκαιρο καθώς τα δεδομένα έχουν αλλάξει ριζικά. Οι αυξανόμενες ταχύτητες πληροφόρησης και μετακίνησης δεν επιτρέπουν ολική επαναφορά στο παρελθόν.
Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να προσαρμοζόμαστε στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες αποκτώντας νέες δεξιότητες που θα μας εξασφαλίζουν πλεονεκτήματα.
Όταν ο Κοπέρνικος κοινοποίησε την έρευνά του που αποδείκνυε το ηλιοκεντρικό σύστημα, η επανάσταση που επέφερε ήταν ευρύτερη της αστρονομίας. Άλλαξε την οπτική γωνία που έβλεπαν οι άνθρωποι τον κόσμο και τη θέση τους σ’ αυτόν.
Δεν ήταν μια στο κέντρο γνωστού σύμπαντος αλλά σε μια γωνία ενός αγνώστου σύμπαντος που με όπλο τον ορθό λόγο και τις επιστήμες όφειλαν να το εξερευνήσουν και να επωφεληθούν από την υποχώρηση της άγνοιας και των δεισιδαιμονιών σε κάθε τομέα.
Ανάλογο ρόλο παίζει η πλανητική συνείδηση που καλλιεργεί η παγκοσμιοποίηση. Αποκαλύπτει στο κάθε άτομο από οποιαδήποτε επαρχία την κοινή πλανητική θέα σε πραγματικό χρόνο. Όταν δεις ολόκληρη την εικόνα πώς θα αποδεχτείς να σου δείχνουν ένα κομμάτι του παζλ;
Την εποχή των αστικών επαναστάσεων και της δημιουργίας των εθνικών κρατών που διαδέχθηκε τη φεουδαρχία ο πλανήτης είχε να θρέψει πολύ λιγότερους ανθρώπους. Τα τελευταία 50 χρόνια ο πληθυσμός έχει τριπλασιαστεί και συνεχίζει να αυξάνεται. Αυτό απαιτεί καλύτερη αξιοποίηση των φυσικών πόρων.
Το κίνημα του προστατευτισμού, του ευρωσκεπτικισμού θυμίζει την προσπάθεια του Ιουλιανού να αναστήσει τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό. Οι συνθήκες που είχαν δημιουργήσει τις πόλεις – κράτη όμως είχαν αλλάξει οι αυτοκρατορίες χρειάζονταν νέες δομές και νέο συνεκτικότερο αφήγημα το οποίο προσέφερε η μονοθεϊστική θρησκεία.
Του Κώστα Στούπα
capital.gr