Το κοκορέτσι και το καμαμπέρ

Είναι μια οικονομική και πολιτική ένωση κρατών που διασφαλίζει ορισμένους κανόνες ζωής, όπως ας πούμε τα ατομικά δικαιώματα, η δημοκρατία και τα παρελκόμενα;

Είναι το άντρο του φιλελευθερισμού;

Η λυκοσυμμαχία που τη σέρνει ο καπιταλισμός από τη μύτη;

Είναι οι δανειστές μας;

Οι φίλοι μας που, όπως πάντοτε στην ιστορία μας, εκμεταλλεύονται την αδυναμία μας για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα;

Είναι μια κατ’ ανάγκην σχέση την οποία, αν είχαμε τη δυνατότητα να μην την έχουμε, θα ήταν καλύτερο να μην την είχαμε;

Το μόνο βέβαιο είναι ότι ο Ελληνας εξακολουθεί να σκέφτεται με τη διχοτομία «εμείς – οι Ελληνες» και «αυτοί – οι Ευρωπαίοι». 

Δεν είμαστε οι μόνοι που προτάσσουμε την εθνική μας ταυτότητα. Και ο Γάλλος ή ο Ιταλός πρώτα λέει ότι είναι Γάλλος ή Ιταλός κι αν δεν κάνει τον κόπο να προσθέσει και τον προσδιορισμό Ευρωπαίος είναι επειδή το θεωρεί προφανές.

Δεν ισχύει το ίδιο και για εμάς. Στο βάθος, ο Ελληνας θεωρεί τον εαυτό του κατά συνθήκην Ευρωπαίο.

Οσο κι αν δέχεται ότι η ομπρέλα της Ευρώπης του παρέχει προστασία, δεν ξεχνά τις περίφημες «ρίζες» του, βαλκανικές ή ανατολίτικες.

Από τη μια, η Ευρώπη του παρέχει ένα διαβατήριο ισχυρότερο απ’ αυτό που είχε η Ελλάδα όταν δεν ήταν μέλος της Ενωσης, από την άλλη, δεν διανοείται ότι μπορούν κάποιοι γραφειοκράτες να του απαγορεύσουν το κοκορέτσι.

Παραγνωρίζοντας ότι και ο Γάλλος θα είχε την ίδια αντίδραση αν κάποιοι σκέφτονταν να απαγορεύσουν το καμαμπέρ επειδή τους βρωμάει.

Πλην όμως, ο Γάλλος σκέφτεται την Ευρώπη με όρους «εμείς», ενώ ο Ελληνας τη σκέφτεται με όρους «αυτοί». Λογικόν, θα μου πείτε. Η Γαλλία έχει μεγαλύτερη ισχύ στα κέντρα των αποφάσεων από όση έχει η Ελλάδα. Κάτι σαν σύμπλεγμα κατωτερότητας που το χρωστάμε στη διάψευση μιας προσδοκίας την οποία καλλιέργησαν κυρίως οι πολιτικές μας ελίτ: φτάνει να υπογράψεις μερικές συνθήκες και τόσα ακόμη σύμφωνα για να αλλάξει το αίσθημά σου.

Ευτυχώς, πάντως, το αίσθημα διατηρεί τα δικαιώματά του και δεν αρκείται στις συνθήκες.

Και το «ευρωπαϊκό» μας αίσθημα σχετικοποιείται από την εικόνα της χώρας μας στον χάρτη.

Από τη μια, η Αδριατική και, από την άλλη, η Βαλκανική Χερσόνησος και η Τουρκία.

Μπορεί να μη χρειάζεσαι διαβατήριο για να ταξιδέψεις από την Αθήνα στο Βερολίνο, όμως πάντα στο υποσυνείδητο σκέφτεσαι ότι «ταξιδεύεις στην Ευρώπη».

Η κατάσταση μπερδεύεται ακόμη περισσότερο όταν σκεφτόμαστε με όρους πολιτισμού.

Οι περισσότεροι εξ ημών πιστεύουν ότι η Ευρώπη έφτιαξε τον πολιτισμό της λεηλατώντας τον δικό μας. Μας βοηθάει η εκπαίδευση, μας βοηθάει ο δημοσιογραφικός λυρισμός, μας βοηθούν και τα γλυπτά του Παρθενώνα.

Θυμάμαι μια Ελληνίδα στο γνωστό κλιμακοστάσιο του Λούβρου που είχε σταθεί σε ένα σκαλοπάτι και κοιτάζοντας τη Νίκη της Σαμοθράκης μονολογούσε «Μας την πήρανε κι αυτήν οι παλιάνθρωποι». Ηταν πολύ θυμωμένη.

Αυτό μπορεί να ακούγεται σχεδόν γραφικό, όμως υπάρχει και η ουσία.

Ο ευρωπαϊκός πολιτισμός, στον βαθμό που τον έχει αφομοιώσει η σύγχρονη Ευρώπη, μπορεί να χρησιμοποίησε την ελληνική αρχαιότητα στην οικοδομή του, όμως τη χρησιμοποίησε όταν η ίδια η Ελλάδα την είχε χάσει.

Η Αναγέννηση και ο Διαφωτισμός έγιναν ερήμην μας.

Κι όταν ήρθε η ευλογημένη ώρα να απαλλαγούμε από τον οθωμανικό σκοταδισμό, εμείς τρέχαμε στα Παρίσια και στις Βιέννες για να βρούμε τον εαυτό μας και την πολιτισμική μας ταυτότητα.

Στους στίχους του Σολωμού μπορεί να ακούγεται πολύ δημοτικό τραγούδι, όμως ακούγεται και Φόσκολο.

Τη σχέση μας με την αρχαιότητα δεν την κληρονομήσαμε από το Βυζάντιο. Το Βυζάντιο, διά της Εκκλησίας, μας κληροδότησε τη λόγια γλώσσα. Αυτή μας επέτρεψε να προσεγγίσουμε την αρχαία γραμματεία, η οποία όμως είχε ήδη γίνει κτήμα της Ευρώπης.

Ευτυχώς εμείς δεν ζήσαμε τη φρίκη των θρησκευτικών πολέμων, όμως αυτό μας εμποδίζει να αντιληφθούμε την αξία της ανεξιθρησκίας και του φιλελευθερισμού που γεννήθηκαν μέσα από τα ερείπιά τους.

Τέλος καλό, όλα καλά θα μου πείτε.

Αύριο θα στείλουμε τους εκπροσώπους μας στο Ευρωκοινοβούλιο, για να υπερασπιστούν, εκτός των άλλων, τα δικαιώματα του κοκορετσίου απέναντι στα δικαιώματα του καμαμπέρ.

Ομως απέχουμε πολύ ακόμη από τη ρήση «είμαι Ευρωπαίος επειδή είμαι Ελληνας». 

Δεν βοηθάει κι η Ευρώπη έτσι όπως είναι σήμερα, θα μου πείτε. Δεν βοηθάμε κι εμείς, «ο ιδιογενής χαρακτήρας» μας, όπως γράφει και ο Νικόλαος Δραγούμης στις «Ιστορικές αναμνήσεις» του.

ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ
kathimerini.gr