“Ο καπιταλισμός δεν λειτουργεί ουσιαστικά για την πλειοψηφία των ανθρώπων” λέει.
Ο δισεκατομμυριούχος κερδοσκόπος Ρέι Ντάλιο, όπως και ο Σόρος, ο Μπάφετ ή ο Μπιλ Γκέιτς είναι οι τελευταίοι που θα μπορούσε κάποιος να κατηγορήσει για αριστερισμό.
Κατά τον Ντάλιο, οι νεότερες γενιές αμφισβητούν τη δομή του αμερικανικού χρηματοπιστωτικού συστήματος.
“Οι γενιές που γεννήθηκαν στα από οικονομικής άποψης φανταστικά τέλη της δεκαετίας του 1980 και της δεκαετίας του ’90 παρακολουθούσαν την ύπαρξη τεράστιου πλούτου για όσους τον είχαν ήδη (ανισότητα). Τούτο εξέθρεψε μια αντίθεση η οποία επιδεινώθηκε κατά τη διάρκεια και μετά την οικονομική κρίση του 2008, καθώς η ανισότητα έχει διευρυνθεί στο χειρότερο επίπεδο από το 1928”.
Ο Ντάλιο πιστεύει πως διανύουμε μια περίοδο ανάλογη με τη δεκαετία του ’30 κατά την οποία δυνάμωσε ο φασισμός, ο ναζισμός και ο κομμουνισμός έναντι των δημοκρατιών και των συνθηκών παγκοσμιοποίησης εκείνης της περιόδου.
Οι πηγές της δυσαρέσκειας
Είναι αλήθεια πως αν και η ανθρωπότητα με αιχμή τη Δύση διανύει μια από τις περιόδους μεγαλύτερης ευημερίας της ιστορίας, μια μεγάλη μερίδα των δυτικών κοινωνιών εμφανίζεται δυσαρεστημένη.
Αυτή η δυσαρέσκεια αποτελεί το μεγαλύτερο καύσιμο υλικό που ενδυναμώνει παντού το ρεύμα του λαϊκισμού.
Ένα μέρος της δυσαρέσκειας μπορεί να αποδοθεί στην έννοια φθόνου που κατατρέχει την ανθρώπινη φύση.
Κάποιος αισθάνεται περισσότερο ευχαριστημένος όταν ζει σε μια κοινότητα όπου για την εργασία του απολαμβάνει (σε αγοραστική δύναμη) 500 Ευρώ το μήνα και ο μέσος όρος γύρω εισπράττει 700 παρά όταν εισπράττει 2.000 Ευρώ και υπάρχουν άλλοι που εισπράττουν 5.000 ή 10.000.
Στις τελευταίες προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ επικράτησε ο λαϊκιστής Τραμπ που πιστεύει πως θα λύσει τα προβλήματα με μέτρα προστατευτισμού και μόνο με μείωση της φορολογίας. Το πλέον τραγικό ήταν πως ο αριστεριστής Μπέρνι Σάντερς κόντεψε να πάρει το χρίσμα των Δημοκρατικών. Ο Σάντερς πιστεύει πως αν αυξήσει την φορολογία στο 70% αυτόματα θα λυθούν τα προβλήματα στο ισοζύγιο ευημερίας και ανισότητας.
Ο προστατευτισμός και οι φόροι δεν έλυσαν ποτέ κανένα πρόβλημα, αντιθέτως.
Σύμφωνα με τον Εκόνομιστ: “Το 2016 μια έρευνα διαπίστωσε ότι περισσότεροι από τους μισούς νέους Αμερικανούς δεν υποστηρίζουν πλέον τον καπιταλισμό…”
Ο Τζέρεμι Κόρμπιν έχει σύρει το κόμμα των Εργατικών στην άκρα αριστερά και πιστεύει πως αν εθνικοποιήσει τους στρατηγικούς τομείς της οικονομίας, αυξήσει τη φορολογία και βάλει στα Δ.Σ. των εταιρειών εκπροσώπους των εργαζομένων θα λύσει το πρόβλημα…
Οι σοσιαλιστές και σοσιαλδημοκράτες στη Ευρώπη υπόκεινται ισχυρά εκλογικά πλήγματα καθώς οι περιοχές που θεωρούνταν παραδοσιακά “κάστρα” καταλαμβάνονται από το ρεύμα του εθνολαϊκισμού που έχει κάποια χαρακτηριστικά τα οποία θυμίζουν την παραδοσιακή ακροδεξιά.
Όπως στη δεκαετία του ’30 οι πολίτες με αριστερό ιδεολογικό πρόσημο προσχωρούν σε κόμματα με ακροδεξιό ιδεολογικό πρόσημο με μεγαλύτερη ευκολία απ’ ότι ο μέσος πολιτικός “ινστρούχτορας” μπορεί να αντιληφθεί.
Οι Τραμπ, Λεπέν, Κόρμπιν και Ντάλες πιστεύουν πως η επιστροφή στον καπιταλισμό της δεκαετίας του ’50 και του ’60 αποτελεί λύση στο πρόβλημα.
Οι φιλελευθερίζοντες και οπαδοί της ελεύθερης οικονομίας από την άλλη πιστεύουν πως αφού οι δείκτες εμφανίζουν τις τελευταίες δεκαετίες την μεγαλύτερη πρόοδο σε όλους τους τομείς οι άνθρωποι οφείλουν να είναι ευχαριστημένοι.
Η άποψη της στήλης ήταν η ίδια, οι αγορές λύνουν περισσότερα προβλήματα απ’ όσα δημιουργούν ενώ ο κεντρικός κρατικός σχεδιασμός συνήθως δημιουργεί περισσότερα προβλήματα απ’ όσα λύνει…
Τούτο αφήνει περιθώρια είτε ενίοτε οι αγορές να κάνουν λάθος κατά την έννοια της μη ορθολογικής συμπεριφοράς των ανθρώπων να επιδιώκουν το μέγιστο όφελος, που θα οδηγήσει σε ισορροπία, είτε οι αγορές να μη λειτουργούν πάντα επαρκώς με βάση όσα λένε τα βιβλία…
Αν οι αγορές λειτουργούν άριστα, γιατί αυξάνονται συνεχώς τα κέρδη των επιχειρήσεων και ο ανταγωνισμός δεν περιορίζει το περιθώριο κέρδους προς όφελος της κοινωνίας;
Οι S&P 500 τρέχει αυτή τη στιγμή με μέσο όρο κερδών στα 130 δολ., το υψηλότερο όλων των εποχών. Το υψηλό του 2015 ήταν τα 110 δολ. του 2008 τα 90 δολ. και του 2000 τα 50 δολ.
Ένα μέρος της αύξησης της κερδοφορίας οφείλεται στην “φούσκα” των μηδενικών επιτοκίων και των ποσοτικών χαλαρώσεων.
Η Google, η Facebook, η Twitter κλπ. δεν αφήνουν πολλά περιθώρια να προκύψουν νέοι ανταγωνιστές που θα τους αποσπάσουν μερίδιο καθώς οποιαδήποτε νέα ιδέα εμφανιστεί την εξαγοράζουν και την ενσωματώνουν.
Ο Εκονομιστ που δεν φημίζεται ούτε για τις εθνικολαϊκίστικες ούτε για τις αριστερίστικες απόψεις του έγραφε πρόσφατα πως χρειάζεται μια επανάσταση:
“Απαιτείται πράγματι μια επανάσταση – αυτή που εξαπολύει τον ανταγωνισμό, αναγκάζοντας τα ασυνήθιστα υψηλά κέρδη σήμερα και διασφαλίζοντας ότι η καινοτομία μπορεί να ευδοκιμήσει αύριο.
Στις αρχές του 20ου αιώνα η Αμερική έσπασε μονοπώλια στους σιδηροδρόμους και στην ενέργεια.
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Δυτική Γερμανία έθεσε τη δημιουργία ανταγωνιστικών αγορών στο επίκεντρο του εθνικού της σχεδίου.
Η ίδρυση της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς, ενός έργου που υπερασπίστηκε η Margaret Thatcher, άνοιξε παλιές εγχώριες αγορές προσελκύοντας δυναμικές ξένες επιχειρήσεις.
Ο Ρόναλντ Ρέιγκαν ενθάρρυνε τον ανταγωνισμό σε μεγάλο μέρος της αμερικανικής οικονομίας..
Παρόμοιος μετασχηματισμός απαιτείται σήμερα.
Από το 1997 η συγκέντρωση της αγοράς έχει αυξηθεί στα δύο τρίτα των αμερικανικών βιομηχανιών. Ένα δέκατο της οικονομίας αποτελείται από βιομηχανίες στις οποίες τέσσερις επιχειρήσεις ελέγχουν περισσότερο από τα δύο τρίτα της αγοράς….”
Τα ίδια πάνω κάτω υποστηρίζουν και οι Jonathan και Denise Hearn στο βιβλίο “The Myth of Capitalism: Monopolies and the Death of Competition” πως δηλαδή το σημερινό αμερικανικό σύστημα κυριαρχείται από τα μονοπώλια ότι δεν είναι πραγματικός καπιταλισμός.
Ο καπιταλισμός και η πολιτική έκφραση μέσω της ανοιχτής κοινωνίας και της ελεύθερης οικονομίας ανέτρεψε τη φεουδαρχία, τον μερκαντιλισμό και επικράτησε δυο παγκόσμιων πολέμων έναντι του εθνικισμού, του φασισμού, του ναζισμού και του κομμουνισμού γιατί ήταν ευέλικτος και προσαρμοζόταν στις καταστάσεις λαμβάνοντας πάντα υπόψιν τους ανιχνευτές των αγορών, τις τιμές και τα περιθώρια κέρδους.
Το ίδιο θα γίνει και με τον εθνολαϊκισμό και τον ύστερο αριστερισμό, αρκεί να μην εθελοτυφλεί…
Τούτο δεν σημαίνει πως τα επόμενα χρόνια οικονομίες και πολιτικά συστήματα δεν θα δεχτούν ισχυρούς κραδασμούς, ιδίως όταν υπάρχει τόσο υψηλό χρέος που πρέπει με κάποιο τρόπο να ρυθμιστεί.
Φορέστε τις ζώνες λοιπόν και απολαύστε τις αναταράξεις. Προσέξτε μόνο τη δημοκρατία, αν επιβιώσει θα βρει τη λύση…
Του Κώστα Στούπα
capital.gr