Στα τέλη του 2017 η χώρα βρισκόταν μακριά από ένα πιθανό Grexit.
Στα τέλη του 2018 βρίσκεται πάλι μακριά μεν αλλά ένα βήμα εγγύτερα καθώς η αδυναμία εξόδου στις αγορές με αξιοπρεπείς όρους καθιστά πιο πιθανή την ανάγκη ενός τέταρτου μνημονίου μετά το 2020, κάτι που κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί πως θα της δοθεί, λαμβάνοντας υπόψη τις πολιτικές εξελίξεις στις χώρες της Ε.Ε.
Η στήλη αν και έχει τη φήμη απαισιόδοξων προβλέψεων, στα τέλη του 2017 αποδείχτηκε υπέρ το δέον αισιόδοξη σε σχέση με την κατάσταση και την πορεία των ελληνικών τραπεζών.
Αποδείχτηκε όμως ακριβής σε σχέση με τις εκτιμήσεις της κυβέρνησης και των Ευρωπαίων πως η έξοδος από τα μνημόνια θα φέρει θετική αντίδραση της οικονομίας. Η θετική αντίδραση της οικονομίας ήταν αδύναμη. Επιπλέον, οι αγορές αποδείχτηκαν και θα συνεχίσουν να αποδεικνύονται πολύ πιο αυστηροί κριτές από τους δανειστές.
Η ΝΔ διατηρεί στις δημοσκοπήσεις την ίδια διαφορά με πέρυσι και αυτό δείχνει μια παγίωση αλλά φέτος η οικονομία και η αγορά προβληματίζονται για το αν η διαφορά των 10% μονάδων π.χ. μπορεί να εξασφαλίσει σταθερή κυβέρνηση και κυρίως αν θα προκύψουν 180 βουλευτές να εκλέξουν πρόεδρο και να αποφευχθούν οι πρόωρες εκλογές με απλή αναλογική.
Το 2019
Για το 2019 η εκτίμηση της στήλης είναι πως τα χειρότερα θα ακολουθήσουν μια περίοδο θετικής ανάδρασης κατά τους πρώτους μήνες του έτους.
Η θετική αυτή αντίδραση θα προκύψει τόσο από εξελίξεις στο εσωτερικό όσο και το εξωτερικό.
1) Οι εσωτερικές εξελίξεις…
Στο εσωτερικό οι πρόωρες εκλογές που υπολογίζονται κάπου μεταξύ Φεβρουαρίου και Ιουνίου θα λειτουργήσουν σαν εφαλτήριο τόσο για το χρηματιστήριο όσο και για την οικονομία. Η συνέχεια θα εξαρτηθεί από το εκλογικό αποτέλεσμα.
Ο δημόσιος διάλογος αξιολογεί το μετεκλογικό τοπίο και τις εξελίξεις με βάση τη διαφορά που θα προκύψει μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ. Αυτήν την περίοδο η Ν.Δ. υπολογίζεται πως κινείται περί το 35-37% και ο ΣΥΡΙΖΑ περί το 25-27%.
Στον ΣΥΡΙΖΑ προσδοκούν πως με τις παροχές θα μειώσουν τη διαφορά και στη ΝΔ πως στην τελική ευθεία θα την αυξήσουν καθώς μια κρίσιμη μάζα αρέσκεται να πηγαίνει με τον νικητή.
Σε περιόδους μεταβάσεων όμως όπως αυτή που διανύουμε μετά το 2010 συχνά προκύπτουν εκπλήξεις. Οι εκπλήξεις συνήθως αφορούν κάτι που κανείς δεν το περιμένει. Από αυτήν τη σκοπιά οι πιθανότερες εκπλήξεις στις ελληνικές εκλογές θα μπορούσαν να αφορούν την ενίσχυση των άκρων, έτσι ώστε κάποια κόμματα από αυτά να γράψουν διψήφια ποσοστά και κάποια να εισέλθουν στη Βουλή.
2) Οι εξωτερικές εξελίξεις…
Η διόρθωση στις διεθνείς αγορές ξεκίνησε το 2018. Ο τελευταίος μήνας του χρόνου μάλιστα, ο Δεκέμβριος αποδείχτηκε ο χειρότερος μετά το 1931. Το 2018 ξεκίνησε καλά για τις διεθνείς αγορές. Στις αρχές Φεβρουαρίου υπήρξε μια βραχυχρόνια απότομη διόρθωση και μετά ο S&P 500 έγραψε νέα υψηλά περί τα μέσα Φθινοπώρου. Από τα υψηλά του Οκτωβρίου οι αμερικάνικες αγορές έχουν χάσει περί 6 τρισ. δολάρια κεφαλαιοποίησης και από τα 32,5 τρισ. βρίσκονται τώρα περί τα 26,5 τρισ.
Πολλοί υποστηρίζουν πως καθώς τα θεμελιώδη συνεχίζουν να εμφανίζονται ισχυρά η οπισθοχώρηση αποτελεί ευκαιρία καθώς οι αγορές θα κινηθούν εκ νέου υψηλότερα.
Η στήλη συντάσσεται με την άποψη πως οι αγορές όπως και το σύνολο της διεθνούς οικονομίας βρίσκονται σε μια κατάσταση “φούσκας”, εξαιτίας των μηδενικών επιτοκίων επί πολλά έτη που όταν αποδείχτηκαν ανίσχυρα σαν “αναβολικά” συμπληρώθηκαν από τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης. Η κατάσταση αυτή θα οδηγήσει αργά ή γρήγορα στο μεγαλύτερο κραχ που έχουμε ζήσει.
Καθώς όμως τους τελευταίους δύο μήνες υπήρξε απότομη και μεγάλη πτώση είναι πιθανόν τους πρώτους μήνες του 2019 να υπάρξει μια ανοδική αντίδραση η οποία όμως θα καταλήξει σε νέα πτώση και σε νέα χαμηλά διετίας, τουλάχιστον σε πρώτη φάση.
Πολλοί αναρωτιούνται πως η αρνητική ψυχολογία που δημιουργεί η πτώση των αγορών μπορεί να επηρεάσει τα ισχυρά θεμελιώδη μεγέθη της αμερικάνικης και παγκόσμιας οικονομίας.
Οι καταναλωτικές συμπεριφορές επηρεάζονται από το wealth effect. Δηλαδή κάποιος που το 2016 είχε ένα χαρτοφυλάκιο 50.000 και το 2019 βρέθηκε με 100.000 δολάρια θα νιώσει οικονομικά ασφαλής και αισιόδοξος με αποτέλεσμα να αλλάξει αυτοκίνητο, να ξοδέψει περισσότερα για διακοπές, για κατοικία κλπ. Αυτά δίνουν ώθηση στο ΑΕΠ.
Το 2019 ξεκινάει με όλα τα χαρτοφυλάκια να έχουν χαμηλότερη αξία από το 2018. Αυτό κάνει τους καταναλωτές επενδυτές επιφυλακτικότερους. Είναι σαν κάποιος να κάηκε από την φλόγα ενός κεριού και κάθε φορά που θα βλέπει σπίρτο θα τραβιέται αντανακλαστικά.
Στις ανοδικές κινήσεις λοιπόν της αγοράς οι πωλητές θα βγαίνουν πιο πρόθυμοι. Για κάποιο διάστημα η αγορά θα τους “νανουρίσει” αντιδρώντας στις στηρίξεις και κάποια στιγμή θα τους εγκλωβίσει χαμηλότερα.
Οι εξελίξεις αυτές θα έχουν καταλυτική επίδραση σε περιφερειακές αγορές σαν της Νότιας Ευρώπης και καταστροφικές συνέπειες σε διαλυμένες οικονομίες χωρίς τράπεζες σαν την ελληνική.
Το πιθανότερο σενάριο είναι όπως και το 2018 το 2019 να ξεκινήσει με θετικό κλίμα και αργότερα να προκύψουν οι καταιγίδες…
Η παρουσία του αυτοκαταστροφικού για την ισχύ των ΗΠΑ προέδρου Τραμπ δίπλα σε ηγέτες με φιλοδοξίες να επεκτείνουν με κάθε μέσο την ισχύ τους όπως ο Πούτιν και η κινέζικη ηγεσία δημιουργούν ένα ασταθές διεθνές περιβάλλον το οποίο σύντομα θα έχει αντίκτυπο και στην διεθνή οικονομία.
Ας ρίξουμε όμως μια ματιά στο άρθρο με την ίδια ημερομηνία ένα χρόνο νωρίτερα…
“28 Δεκεμβρίου 2017
Πρώτα καλύτερα μετά χειρότερα…
Το τέλος του 2017 βρίσκει την Ελλάδα σε απόσταση ασφαλείας από την διακεκαυμένη ζώνη ενός Grexit. Την εκτίμηση αυτή ενισχύουν οι τιμές των ομολόγων που έχουν πέσει στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων χρόνων αλλά και οι “πανηγυρικοί” των δανειστών περί του τέλους των μνημονίων.
Οι τιμές των τραπεζικών μετοχών διαφοροποιούνται από το γενικό κλίμα αλλά το επικρατέστερο σενάριο είναι πως και αυτές θα αρχίσουν να επωφελούνται εκ νέου της ευνοϊκής συγκυρίας.
Η ιδιαίτερα καλή κατάσταση από άποψη ρευστότητας στις διεθνείς αγορές στηρίζει τα σενάρια αισιοδοξίας, σε σημείο που στην κυβέρνηση επικρατούν αλαζονικές αντιλήψεις που υποστηρίζουν πως δεν χρειάζεται καμιά πιστοληπτική γραμμή βοήθειας από τους δανειστές και πως η χώρα μπορεί να βγει στις αγορές και ελεύθερα να αντικαθιστά χρέος με επιτόκιο περί το 1% με άλλο περί το 4%.
Στην κυβέρνηση τρέφουν την ψευδαίσθηση πως οι αγορές θα είναι λιγότερο αυστηροί κριτές από τους δανειστές που προκειμένου να εκταμιεύουν δόσεις απαιτούν μέτρα εισπρακτικά και μεταρρυθμίσεις.
Τα θετικά σενάρια για την Ελλάδα βασίζονται κυρίως στο γεγονός πως στην αντιπολίτευση και πιθανή αυριανή κυβέρνηση δεν είναι ο ΣΥΡΙΖΑ της περιόδου της ρήξης, αλλά η ΝΔ και στην τρίτη θέση πιθανόν να βρίσκεται ο Νέος Φορέας της Κεντροαριστεράς..
Υπό αυτήν την έννοια δεν μοιάζει πιθανή μια επανάληψη της περιπέτειας του 2015 η οποία κινδύνεψε να μας οδηγήσει σε άτακτη χρεοκοπία, αλλαγή νομίσματος και γεωπολιτικές αναταράξεις.
Ο ΣΥΡΙΖΑ του κ. Τσίπρα προ του κινδύνου να απωλέσει την εξουσία και τη νομή των πελατειακών προνομίων που την συνοδεύουν για όσους τον ακολουθούν, έχει μεταβληθεί στον πλέον πειθήνιο συνεργάτη των δανειστών που επιθυμούν ηρεμία στη χώρα προκειμένου να απορροφήσουν τους κραδασμούς που υπάρχουν αλλού στην Ε.Ε.
Η αλήθεια είναι πως από τη χρεοκοπία του 2010 μέχρι το 2017 η χώρα έχει διανύσει μια μεγάλη απόσταση. Από τα θηριώδη κρατικά ελλείμματα του 15% του ΑΕΠ έχει περάσει στα θηριώδη πλεονάσματα. Αλήθεια είναι επίσης πως τα ελλείμματα από τα 35-40 δισ. Ευρώ στο μηδέν τα έφεραν οι προηγούμενες κυβερνήσεις οι οποίες πλήρωσαν και το ανάλογο πολιτικό κόστος.
Τα πλεονάσματα όμως του 2016 και του 2017 που ξεπερνούν τους στόχους των δανειστών δεν στηρίζονται στην ανάλογη ανάπτυξη της οικονομίας. Επί της ουσίας αποτελούν αφαίμαξη της χειμαζόμενης οικονομίας.
Χρήματα που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη της οικονομίας μέσω των τραπεζικών καταθέσεων αναλώνονται σαν μισθοί, συντάξεις και κοινωνικά μερίσματα προς άγραν ψήφων.
Ήδη, το 2017 τα έσοδα του δημοσίου απέχουν των αρχικών στόχων του προϋπολογισμού. Η στάση πληρωμών των δαπανών πλην μισθών και συντάξεων παράγει το πλεόνασμα.
Αυτό συνιστά μια ωρολογιακή βόμβα η οποία μετρά το χρόνο αντίστροφα στα θεμέλια των κρατικών εσόδων και της οικονομίας.
Δυστυχώς στα 8 χρόνια της κρίσης ο μόνος στόχος που επιτεύχθηκε ήταν η μεταβολή του θηριώδους ελλείμματος των δημοσίων εσόδων σε θηριώδες αλλά θνησιγενές πλεόνασμα.
Ελάχιστες μεταρρυθμίσεις έχουν ολοκληρωθεί όπως π.χ. η μερική ανεξαρτητοποίηση της Αρχής Δημοσίων Εσόδων από το κομματοκρατούμενο Υπουργείο των Οικονομικών και αντίστοιχα η ανεξαρτητοποίηση της ΕΛΣΤΑΤ. Η Τράπεζα της Ελλάδος λειτουργούσε από πριν σαν ανεξάρτητη αρχή υπό την ΕΚΤ.
Οι παθογένειες στο πολιτικό σύστημα, το δημόσιο τομέα και την οικονομία (τα κλειστά επαγγέλματα κλπ) που φαλκιδεύουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας όχι μόνο δεν έχουν εξαλειφθεί αλλά την περίοδο ΣΥΡΙΖΑ έχουν επιδεινωθεί…
Αν και ο κ. Τσίπρας και τα περισσότερα στελέχη της κυβέρνησης είναι νέα πρόσωπα σε σχέση με αυτούς που κυβέρνησαν τις τελευταίες δεκαετίες τη χώρα, οι αντιλήψεις που μεταφέρουν και οι πρακτικές που ακολουθούν είναι από τις χειρότερες του πελατειακού κομματικού κράτους της μεταπολίτευσης. Πολιτικά αυτοί οι άνθρωποι είναι πιο “γέροι” από τους “γέρους”…
Π.χ. η διαπλοκή τύπου, κράτους και επιχειρήσεων αντί να υποχωρήσει εμφανίζεται χωρίς να τηρούνται τα στοιχειώδη προσχήματα. Όπως λένε στην αγορά, “…τους βαρόνους της διαπλοκής των προηγούμενων υποκαθιστούν οι μαφιόζοι με τους οποίους διαπλέκονται οι τωρινοί…”
Όλα αυτά δημιουργούν ένα ζοφερό περιβάλλον το οποίο δεν βοηθά στη δημιουργία προϋποθέσεων για την ανάταξη της οικονομίας.
Το κλειδί για την βιώσιμη έξοδο της οικονομίας και της χώρας από την κρίση χρεοκοπίας είναι η προσέλκυση επενδύσεων. Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια απομακρύνεται αντί να πλησιάζει το στόχο αυτό. Η θέση της χώρας στους διεθνείς δείκτες διαφάνειας, απονομής δικαιοσύνης, ανταγωνιστικότητας, οικονομικής ελευθερίας επιδεινώνεται αντί να βελτιώνεται.
Όλα αυτά σημαίνουν πως το κλίμα βελτίωσης είναι πρόσκαιρο και είναι θέμα χρόνου κάποια αφορμή από το εσωτερικό ή το εξωτερικό να μας επαναφέρει σε μια κατάσταση ενδεχομένως και χειρότερη από εκείνες που αντιμετωπίσαμε το 2015 ή το 2010 με την έλευση των μνημονίων…
Η βαρυχειμωνιά όμως δεν είναι λόγος να μην απολαύσει κάποιος τις όποιες αλκυονίδες μέρες προκύψουν…”
Του Κώστα Στούπα
capital.gr