Μία καλοκαιρινή νύχτα με πολύ δυνατούς αέρηδες, το μακρινό 1987, πρωτογνώρισα εντελώς τυχαία τον Θεόδωρο Πάγκαλο. Εικοσάχρονος εγώ φοιτητής της Νομικής, είχα ξεμείνει από λεφτά στην Τζιά και -μαζί με την τότε αγαπημένη μου- λαγοκοιμόμασταν σε ένα παγκάκι, περιμένοντας να ξημερώσει για να πάρουμε το πλοίο για Ραφήνα. Αίφνης μάς φώτισαν οι προβολείς ενός αυτοκινήτου. Βγήκε από μέσα μία κεφάτη παρέα με επικεφαλής έναν πληθωρικό τύπο που τραγουδούσε μιά άρια από την «Άιντα» του Βέρντι. Μάς λυπήθηκαν μάλλον -έτσι όπως ήμασταν πεινασμένοι και ατσίγαροι- και μάς κάλεσαν στο σπίτι τους. Μάς κέρασαν μεζέδες και κρασί, ο Πάγκαλος είχε μεγάλα κέφια – ίσως να τον ενέπνευσε και η φρεσκαδούρα μας- μάς διηγήθηκε μέχρι σχεδόν να βγει ο ήλιος ένα σωρό ιστορίες, ευτράπελες και σοβαρές. 

Από: capital.gr – Του Χρήστου Χωμενίδη 

Μια φράση του θυμάμαι ακόμα πεντακάθαρα. «Εφόσον κάποιος εκτίθεται, πολιτικά ή καλλιτεχνικά, εφόσον απευθύνεται στον κόσμο ζητώντας ψήφο ή χειροκρότημα, πρέπει να είναι έτοιμος και για την πιό σκληρή απόρριψη. Τα «δεν με κατάλαβαν», τα «δεν εκτιμήθηκα όσο μού άξιζε», τα «με αδίκησε ο λαός ή η Ιστορία» είναι ασυγχώρητες κακομοιριές…»

Υπενθυμίζω στους παλαιότερους, πληροφορώ τους νεότερους ότι ο Θεόδωρος Πάγκαλος ενσάρκωνε τον καιρό εκείνο -όσο ελάχιστοι συνάδελφοί του- την ελληνική εκδοχή της Ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας. Μορφωμένος, κοσμοπολίτης, παρών και στην αντίσταση στη Χούντα .ν Μάη του ’68, ολότελα διαφορετικός από το τυπικό στέλεχος -ή μεγαλοστέλεχος- του τότε Πασόκ. Κυρίως δε φορέας μιάς τερατώδους αυτοπεποίθησης. Μιάς πίστης στην κοσμοθεωρία του .ν εαυτό του τόσο ισχυρής ώστε να σε προκαλεί διαρκώς να τον αμφισβητήσεις. Ώστε ειλικρινά να χαίρεται όποτε τού πήγαινες κόντρα, τού έβγαζες γλώσσα…

Ο χρόνος κύλησε -πανδαμάτωρ, ανελέητος- τόσο για τον Θεόδωρο Πάγκαλο όσο και για τη Σοσιαλδημοκρατία. Και για την ίδια -φευ- την Ευρωπαϊκή Ιδέα του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα…

Η Ευρωπαϊκή Ιδέα. Το όραμα μιας πολυεθνικής Ένωσης, η οποία θα εκτείνεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό μέχρι τη Ρώσικη μεθόριο και θα ακτινοβολεί λόγω της οικονομικής ισχύος της, κυρίως όμως χάρη στις αρχές που θα τη διέπουν: Την κοινοβουλευτική δημοκρατία. Τον συνδυασμό της ελεύθερης οικονομίας με το κράτος πρόνοιας. Τη δημιουργική ενσωμάτωση κάθε διαφορετικότητας.

Η Ευρώπη αντιλαμβανόταν επί δεκαετίες τον εαυτό της σαν την Εδέμ του πλουραλισμού. Σαν τη γόνιμη γη, η οποία μπορεί να καλοδεχτεί τον κάθε σπόρο. Και να αποδώσει τους καλύτερους καρπούς.

Είναι ολοφάνερο ότι το παραπάνω όραμα, εδώ και κάμποσα ήδη χρόνια, τρίζει φρικτά. Ίσως να πνέει και τα λοίσθια. Σοβάδες πέφτουν στο «κοινό ευρωπαϊκό μας σπίτι». Το πάτωμά του αποδεικνύεται σαρακοφαγωμένο, το ταβάνι του απειλεί να καταρρεύσει επί των κεφαλών μας. Οι άλλοτε ναρκισσευόμενοι κλειδοκράτορες, οι μανδαρίνοι του Στρασβούργου και των Βρυξελλών, έχουν γίνει πυροσβέστες, τρέχουν και δεν φτάνουν. Κάθε σχεδόν εξάμηνο, νέα πληγή ανοίγει. Ρύθμισαν (όπως-όπως και για πόσο άραγε;) την Ελλάδα και προέκυψε το Brexit. Φρονίμεψε προσώρας η Ιταλία και ήρθε το Κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων να καταβαραθρώσει τη δημοτικότητα του Εμανουέλ Μακρόν. Στη φάση ακριβώς όπου η αποδρομή της Άνγκελας Μέρκελ επέτασσε ο Γάλλος Πρόεδρος να ηγηθεί τής Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στα απανωτά αυτά χτυπήματα, το ευρωπαϊκό κατεστημένο -πολιτικό και πνευματικό- αντιδρά με τον τρόπο ακριβώς που είχε αναθεματίσει το 1987 ο Θεόδωρος Πάγκαλος. Κουνώντας υστερικά το δάχτυλο. Επιπλήττοντας, με ύφος δασκάλου του κατηχητικού, τους αμελείς και τους απείθαρχους. Βαυκαλιζόμενο -τι θλιβερότερο;- ότι δεν το φτύνουν. Απλώς βρέχει…

Οι Έλληνες που αντιδρούσαν στα μνημόνια; Κάτι τεμπέληδες του Νότου, οι οποίοι εννοούσαν να καταναλώνουν δίχως να παράγουν.

Οι Βρετανοί, οι οποίοι ψήφισαν υπέρ του Brexit; Ζούδια, παρασυρμένα από τον Μπόρις Τζόνσον και από τον Νάιτζελ Φάρατζ.

Οι Ιταλοί προσφάτως; Υποχείρια του Σαλβίνι.

Οι Γάλλοι με τα κίτρινα γιλέκα; Ενεργούμενα τής Λεπέν και του Μελανσόν.

Οι μαθητές που καταλαμβάνουν σχολεία στη Βόρεια Ελλάδα; Γενίτσαροι -εν αγνοία τους στην καλύτερη περίπτωση- της Χρυσής Αυγής.

Ακόμα και να ίσχυαν στο ακέραιο όλα τα παραπάνω, το να εκδίδεις καταδικαστικούς φετφάδες, το να ρίχνεις στο πυρ το εξώτερο ολόκληρες κοινωνικές ομάδες οι οποίες σού χαλάνε τη μανέστρα δεν συνιστά πολιτική. Μα παραλήρημα.

Εάν η Ευρώπη προϋποθέτει πολίτες αρκετά ώριμους ώστε να αντιληφθούν τους κινδύνους από την κλιματική αλλαγή και να επιβαρυνθούν χαρούμενοι με επιπλέον φόρους… Εάν όποιος δεκαεξάχρονος απορρίπτει δυναμικά τη Συμφωνία των Πρεσπών είναι δισέγγονος του Χίτλερ… Ας το δηλώσουν οι ταγοί μας απερίφραστα. Ας θεσπίσουν τεστ διανοητικής και συναισθηματικής νοημοσύνης -γιατί όχι και κοινωνικών φρονημάτων;- για την απόκτηση του βυσσινί διαβατηρίου…

Αντί οι ελίτ της κάθε χώρας να αναζητήσουν την προσωπική τους ευθύνη για τον λαϊκισμό που σαρώνει, να ψάξουν εναγώνια τι πήγε κατά διαόλου στη διαπαιδαγώγηση και στην καθημερινότητα των ανθρώπων… Αντί να σκύψουν ταπεινά πάνω από τα δεινά και τα αδιέξοδα… Αναλώνονται σε αναθέματα και ευχολόγια. Λιτανεύουν αραχνιασμένα εικονίσματα, ψάλλουν αντιφασιστικά ξόρκια, ομνύουν την πίστη τους σε μιαν Ευρώπη, η οποία συγκινεί ολοένα και λιγότερους. Φέρονται αυτοκτονικά.

Θα τους θάψουν – θα μάς θάψουν- ζωντανούς! Κι εμείς θα τραγουδάμε με τα χώματα στη μούρη το «Μπήκαν στην Πόλη οι Οχτροί».

* Ο κ. Χρήστος Χωμενίδης είναι συγγραφέας