Η συμφωνία στην οποία κατέληξαν η Ε.Ε. των 27 και η βρετανική κυβέρνηση για την εφαρμογή του Brexit είναι αφετηρία σημαντικών εξελίξεων στο Ηνωμένο Βασίλειο και κυρίως στην Ε.Ε. των 27.
Η Συντηρητική πρωθυπουργός της Βρετανίας κ. Μέι έχει στη διάθεσή της δύο εβδομάδες για να βρει την αναγκαία πλειοψηφία στην κρίσιμη ψηφοφορία στο Κοινοβούλιο.
Έχει δημιουργηθεί μία αξιοπερίεργη κατάσταση. Σχεδόν όλοι καταγγέλλουν τη συμφωνία στην οποία κατέληξε με την Ε.Ε. Οπαδοί του σκληρού Brexit αλλά και του Bremain, σκωτσέζοι εθνικιστές, βορειοϊρλανδοί προτεστάντες, ρίχνουν το ανάθεμα σε μία δύσκολη συμφωνία χωρίς να είναι σε θέση να προτείνουν εναλλακτική λύση.
Το πιθανότερο είναι ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπει σε περίοδο αστάθειας. Είναι αρκετά πιθανό να χάσει η κ. Μέι την ηγεσία του Συντηρητικού Κόμματος και την πρωθυπουργία και να πάμε σε πρόωρες εκλογές.
Αυτό που δεν είναι πολύ πιθανό είναι να καταργηθεί στην πράξη το Brexit και να παραμείνει το Ηνωμένο Βασίλειο στην Ε.Ε. Δεν υπάρχει μεγάλο πολιτικό κόμμα που να κινείται σε αυτή την κατεύθυνση και οι ειδικοί –οι οποίοι είχαν πέσει έξω την προηγούμενη φορά– δεν θεωρούν ότι έχει μετατοπιστεί η βρετανική κοινή γνώμη σε βαθμό που να επιβάλλει τη διενέργεια νέου δημοψηφίσματος.
Η πολιτική αβεβαιότητα έχει ήδη περάσει στη βρετανική οικονομία η οποία έχει χάσει μεγάλο μέρος του δυναμισμού της. Όσο μεγαλώνουν τα προβλήματα του Brexit στη βάση της συμφωνίας που επετεύχθη ή στη βάση του λεγόμενου σκληρού Brexit, τόσο πιο σημαντικές θα γίνονται οι δυσλειτουργίες στην οικονομία.
Ευρωπαϊκή αναστάτωση
Τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα για την Ε.Ε. Με την οριστικοποίηση του Brexit θα γνωρίσει έναν οικονομικό, πολιτικό, διπλωματικό ακρωτηριασμό. Η Ε.Ε. των 27 θα είναι υποδεέστερη της Ε.Ε. των 28 και αυτό θα φανεί ιδιαίτερα στον ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ και την Κίνα όπου οι Ευρωπαίοι χάνουν συνεχώς έδαφος στην οικονομία, στην ψηφιακή οικονομία, στην έρευνα και την τεχνολογία, στους εξοπλισμούς.
Οι σπασμωδικές ενέργειες του τύπου πάμε Τουρκία, Ουκρανία ή Δυτικά Βαλκάνια δεν αναπληρώνουν το κενό του Ηνωμένου Βασιλείου, απλά αναδεικνύουν την πολιτική αμηχανία των Βρυξελλών και των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων.
Η ένταξη της Τουρκίας έχει ουσιαστικά εγκαταλειφθεί μετά από μια δεκαπενταετία ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Όλοι αντιλαμβάνονται ότι η Τουρκία του Ερντογάν δεν έχει ούτε μπορεί να αποκτήσει ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά και πως αρκετοί ευρωπαϊκοί λαοί θα προτιμήσουν να μιμηθούν το Brexit παρά να συνυπάρξουν στην Ε.Ε. με την Τουρκία.
Σε αδιέξοδο οδηγήθηκε και η πολιτική σταδιακής ενσωμάτωσης της Ουκρανίας η οποία προκάλεσε τη δυναμική αντίδραση της Ρωσίας και την απώλεια της Κριμαίας και των ανατολικών περιοχών. Η δημοτικότητα του προέδρου Ποροσένκο –ολιγάρχη που από φιλορώσος έγινε φιλοευρωπαίος– βρίσκεται σε μεγάλη πτώση στην πορεία προς τις προεδρικές εκλογές του Μαρτίου 2019. Ο συνδυασμός οικονομικής πολιτικής τύπου ΔΝΤ και παραδοσιακής διαφθοράς προκαλεί την αντίδραση των πολιτών.
Η Ολλανδία πραγματοποίησε συμβουλευτικό δημοψήφισμα για να μπουν αυστηρά όρια στη συνεργασία της Ε.Ε. με την Ουκρανία και ανάλογη είναι η προσέγγιση άλλων ευρωπαϊκών λαών και κρατών.
Όσο για το νέο «όραμα» της διεύρυνσης προς τα Δυτικά Βαλκάνια μοιάζει και αυτό καταδικασμένο σε αποτυχία εφόσον δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από αυτά που λύνει. Το αξιοπερίεργο με τη συμφωνία Τσίπρα-Ζάεφ είναι ότι θίγει τα καλώς εννοούμενα εθνικά μας συμφέροντα χωρίς να λύνει τα προβλήματα της διεύρυνσης προς τα Δυτικά Βαλκάνια. Μοιάζει με μια περιττή για την Ελλάδα θυσία.
Πρώτα η Ιταλία
Δεν υπάρχουν διευρύνσεις ικανές να αντισταθμίσουν την απώλεια του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά μόνο διευρύνσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε παραλλαγές του Brexit.
Σε αυτή τη φάση κυριαρχεί στην ευρωπαϊκή επικαιρότητα η κόντρα Ρώμης – Βρυξελλών για το ύψος του δημοσιονομικού ελλείμματος της Ιταλίας για το 2019. Δεν έχει σχέση με την κόντρα Αθήνας – Βρυξελλών το 2015, εφόσον η Ιταλία δεν είναι σε πρόγραμμα, δεν διεκδικεί διαγραφή χρέους, δεν θέλει να τυπώσει νέο χαρτονόμισμα, δίνει περισσότερα στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό απ’ όσα παίρνει και έχει επί σειρά ετών πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα.
Όμως μετά την επικράτηση του Brexit οι Ιταλοί λένε με μεγαλύτερη ευκολία «πρώτα η Ιταλία», ενώ ακούγονται και πιο δυνατά το «πρώτα η Πολωνία» και το «πρώτα η Ουγγαρία».
Πέρασε η εποχή όπου η αποχώρηση ενός κράτους-μέλους από την Ε.Ε. ήταν αδιανόητη και σχεδόν όλοι θεωρούσαν υποχρέωσή τους να αναδείξουν τις επιλογές τους υπέρ της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
Η πολιτική δυναμική μετά την επικράτηση του Brexit είναι σταθερά υπέρ των δεξιόστροφων και ακροδεξιών ευρωσκεπτικιστών και αντιευρωπαίων, γεγονός που θα καταγραφεί στις ευρωεκλογές του Μαΐου 2019 και θα επηρεάσει τη σύνθεση των ευρωπαϊκών θεσμών και τη στρατηγική που θα ακολουθήσει η Ε.Ε. στη μετά Brexit περίοδο.