Ποια είναι η χειρότερη χρονιά της ελληνικής κρίσης, κατά τη γνώμη σας; Κάντε την ερώτηση σε φίλους και γνωστούς, αν θέλετε. Εγώ την έκανα.
Κάποιοι είπαν “το 2010”, όταν η Ελλάδα χρεοκόπησε.
Άλλοι είπαν το 2011 ή το 2012, με τις ταραχές, τις πλατείες των αγανακτισμένων, την καμένη Αθήνα.
Άλλοι, λιγότεροι, πιο περιπετειώδεις, πήγαν στο 2009 όταν τινάχτηκε το χρέος στα ουράνια, ή στο 1981.
Ακόμα και το 1825 είπε κάποιος.
Οι περισσότεροι, φυσικά, απαντούν κάτι άλλο: το 2015.
Και δίκαια.
Εκείνη η χρονιά, η πιο δραματική της μεταπολίτευσης, έχει αποτυπωθεί ήδη στην ιστορία της χώρας μας ως ιστορική πληγή, όπως φυσικές καταστροφές ή ήττες σε πολέμους.
Αλλά εγώ στην ερώτηση αυτή έχω άλλη απάντηση.
Κατά τη δική μου γνώμη, και κατά τη γνώμη άλλων που ξέρουν περισσότερα από εμένα και ανησυχούν πάρα πολύ, η χειρότερη χρονιά της κρίσης είναι το 2019.
Ή, μάλλον, για να το πω σωστά, θα είναι το 2019.
Γιατί το 2019 έρχεται μια τέλεια καταιγίδα, μια σειρά από προδιαγεγραμμένα γεγονότα που είναι πιθανό να συμβούν σχεδόν ταυτόχρονα, τα οποία λίγοι έχουν βάλει δίπλα-δίπλα.
Πρώτα απ’ όλα, το 2019 είναι η πρώτη χρονιά που, καλώς εχόντων των πραγμάτων, η Ελλάδα θα βρίσκεται εκτός προγράμματος επιτήρησης. Ή, μάλλον, αυτό δεν είναι ακριβώς αλήθεια. Γιατί η ελληνική κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να υλοποιήσει μνημονιακές πολιτικές λιτότητας και το 2019, και το 2020 και το 2021. Μάλιστα, έχει δεσμευτεί να υλοποιήσει μερικές από τις δυσκολότερες και πιο επίπονες τότε. Συγκεκριμένα, έχει υπογράψει να κόψει 1% του ΑΕΠ από τις συντάξεις το 2019, και 1% του ΑΕΠ με τη μείωση του αφορολόγητου ορίου το 2020. Αν όμως δεν επιτευχθεί ο στόχος των πρωτογενών πλεονασμάτων, και η μείωση του αφορολόγητου θα ισχύσει από το 2019. Που είναι και το πιο πιθανό.
Οπότε από αυτό κρατάμε το εξής:
Το 2019 εκατομμύρια χαμηλόμισθοι, αγρότες, ελεύθεροι επαγγελματίες και συνταξιούχοι θα δουν το εισόδημά τους να συρρικνώνεται δραματικά.
Την ίδια στιγμή θα συμβαίνουν και άλλα σημαντικά πράγματα.
Πρώτον, θα πρέπει να πληρώσουμε πολύ περισσότερα χρήματα από συνήθως. Η Ελλάδα έχει μεγάλο χρέος, το ξέρουμε αυτό, και κάθε χρόνο είναι υποχρεωμένη να αποπληρώσει μέρος του. Αλλά δεν έχει κάθε χρόνο τις ίδιες υποχρεώσεις. Φέτος, ας πούμε, έχει να πληρώσει περίπου 5 δισ., και δεν την νοιάζει κιόλας, γιατί είμαστε σε πρόγραμμα, οπότε μας τα δίνουν οι δανειστές. Από του χρόνου, όμως, υποτίθεται ότι θα είμαστε εκτός προγράμματος. Κι εμείς θα συνεχίσουμε να εφαρμόζουμε μνημονιακά μέτρα, μεν, γιατί αυτό έχει υπογράψει η κυβέρνηση, αλλά μετρητά δεν έχουμε να λαμβάνουμε πια από τους δανειστές. Και το 2019 δεν θα έχουμε να πληρώσουμε 5 δισ.
Θα έχουμε να πληρώσουμε 14 δισ.
Το θεόρατο χρέος που έχει η χώρα μας θα το αποπληρώνει για τα επόμενα 50 χρόνια τουλάχιστον, και οι πιο δύσκολες και απαιτητικές χρονιές σε αυτό το διάστημα, αυτές με τις μεγαλύτερες υποχρεώσεις αποπληρωμής, είναι δύο: Το 2039 και το 2019. Του χρόνου.
Και υπάρχουν κι άλλα θέματα.
Φέτος, εάν και εφόσον αρχίσει να λειτουργεί η ηλεκτρονική πλατφόρμα των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών, οι τράπεζες στοχεύουν να ολοκληρώσουν 10.000 πλειστηριασμούς ακινήτων. Πέρυσι σκόπευαν να ολοκληρώσουν τους μισούς, και απέτυχαν εξαιτίας των γνωστών “ακτιβιστικών” αντιδράσεων. Ο στόχος για το 2019 ξέρετε ποιος είναι; 40.000 πλειστηριασμοί.
Οπότε το 2019 μας περιμένει μια χρονιά στην οποία
- σκάνε σκληρά μέτρα λιτότητας σε εκατομμύρια Έλληνες με χαμηλά εισοδήματα,
- η αντιμετώπιση του προβλήματος των κόκκινων δανείων στις τράπεζες γίνεται ασφυκτική,
- θα είναι η πρώτη χρονιά στην οποία δεν εισπράττουμε τίποτε από το πρόγραμμα διάσωσης και υποτίθεται ότι πρέπει να βγούμε “στις αγορές”, με όλη την αβεβαιότητα που γεννά αυτό,
- και ταυτόχρονα τυχαίνει να είναι η δυσκολότερη χρονιά για την αποπληρωμή του χρέους σε μισό αιώνα.
Και, πες, πάει κι έρχεται, αντιμετωπίζονται όλα αυτά. Ο λαός υπομένει ακόμα μια οδυνηρή μείωση στο εισόδημά του. Οι “ακτιβιστές” μπερδεύονται με τα κομπιούτερ και αφήνουν τους πλειστηριασμούς να προχωρήσουν. Ακόμα και για τα 14 δισ. υπάρχουν λύσεις, “μαξιλαράκια”, πιστωτικές γραμμές.
Αλλά έλα που δεν είναι μόνο αυτά.
Είναι όλα αυτά ταυτόχρονα, και κάτι άλλο: έχουμε και εκλογές.
Πολλές εκλογές.
Το 2019 θα κληθούμε να ψηφίσουμε για δήμαρχους και περιφερειάρχες, αλλά έχουμε και ευρωεκλογές και, πιθανότα σε αυτό τον κύκλο, κάπου την άνοιξη, σχεδόν σίγουρα ταυτόχρονα με όλες τις άλλες, θα προστεθούν και οι βουλευτικές εκλογές για να δέσει το γλυκό.
Θυμάστε πώς είναι οι ελληνικές εκλογές; Έχει περάσει καιρός από τις προηγούμενες (ασυνήθιστα πολύς, για τα δικά μας δεδομένα), μα είμαι σίγουρος ότι θυμάστε ότι οι εκλογές στην Ελλάδα είναι μια περίοδος αποχαλίνωσης του πολιτικού προσωπικού και απόλυτου εκτροχιασμού του δημόσιου διαλόγου. Ε, μια τέτοια περίοδο θα ζήσουμε πιθανότατα και το 2019.
Και μάλιστα, προσθέστε σε όλη την αβεβαιότητα και την πόλωση της διαδικασίας και το διακύβευμα της επόμενης κυβέρνησης, η οποία δεν είναι σίγουρο ότι θα είναι αυτοδύναμη ή κοινοβουλευτικά ισχυρή, η οποία θα έχει να αντιμετωπίσει το οικονομικό χάος, τα ασφυκτικά μέτρα που έχει υπογράψει η προηγούμενη κυβέρνηση, την προοπτική άλλης μιας διαπραγμάτευσης και ίσως και άλλου ενός μνημονίου (ακραίο σενάριο, αλλά στην εποχή μας τίποτε δεν είναι ακραίο), κι όλα αυτά με φόντο την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας στις αρχές του 2020 και (το κερασάκι) το φάσμα της απλής αναλογικής σε περίπτωση νέων βουλευτικών εκλογών.
Βεβαίως, όλα αυτά δεν είναι σίγουρο ότι θα συμβούν ταυτόχρονα. Μπορεί, ας πούμε, η κυβέρνηση να επιλέξει να κάνει εκλογές το φθινόπωρο του 2018 και, όταν μπει το δύσκολο 2019, τουλάχιστον αυτή η αναταραχή να έχει περάσει.
Αλλά αν όντως συμβούν όλα αυτά ταυτόχρονα το 2019, συνειδητοποιεί κανείς ότι θα πρόκειται για μια τρομερά ταραγμένη περίοδο ανασφάλειας. Ίσως δραματικότερη και από του 2015.
Δύο πράγματα έχουν ενδιαφέρον να σχολιάσει κανείς περί αυτού.
Πρώτον, κανένας δεν μοιάζει να έχει πάρει χαμπάρι τι έρχεται. Η κατανάλωση, η κίνηση στην αγορά, ακόμα και η κίνηση στους δρόμους αυξάνονται. Ο κόσμος είναι έξω, πιο ανέμελος και ξένοιαστος από πριν. Ακόμα και η κατανάλωση αντικαταθλιπτικών από τον πληθυσμό μειώνεται, όπως δείχνει η λάσπη της Ψυττάλειας. Εκθέσεις βγαίνουν και μιλάνε για “σταθεροποίηση της οικονομίας”, γενικά υπάρχει μια νωχελικότητα και μια χαζοχαρούμενη νηνεμία, σαν να αυθυποβαλλόμαστε μαζικά ότι όλα θα πάνε καλά.
Το άλλο που αξίζει να σχολιάσει κανείς είναι η στάση της κυβέρνησης, η οποία μπορεί από κάποιους να μην θεωρείται και πάρα πολύ ικανή στα της διακυβέρνησης της χώρας, αλλά πια παίζει στα δάχτυλα το μικροπολιτικό παιχνίδι της κατάληψης της εξουσίας. Φυσικά ξέρει τι πρόκειται να συμβεί το 2019. Κάποιος κακοπροαίρετος θα έλεγε ότι επίτηδες έχει υπογράψει ό,τι έχει υπογράψει, έτσι ώστε να γίνει γης μαδιάμ ειδικά το 2019.
Μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε για το ποιος είναι ο πολιτικός υπολογισμός των κυβερνώντων, βεβαίως.
- Μπορεί απλώς να ακολουθούν αυτό που έχει πει κάποιος “τη σκέψη” του οποίου ο πρωθυπουργός έχει δηλώσει ότι θαυμάζει, το “μεγάλη αναταραχή, θαυμάσια κατάσταση”.
- Μπορεί να θέλουν να εξασφαλίσουν ότι το αύριο μιας πιθανής εκλογικής ήττας θα είναι τόσο εφιαλτικό για τους επόμενους (και για τη χώρα, αλλά αυτό, θα έλεγε εκείνος ο πολύ κακοπροαίρετος παρατηρητής, δεν τους απασχολεί ιδιαίτερα) που κάνει τη σημερινή πραγματικότητα της πρόσκαιρης πλασματικής κανονικότητας να μοιάζει σαν “εμείς τα κάναμε καλύτερα”.
Ποιος ξέρει.
Πάντως, ταΐζοντας ευλαβικά το αφήγημα περί “καθαρής εξόδου” και “τέλους των μνημονίων” την ώρα που οδηγάνε το καράβι καταπάνω στα βράχια, παραμένουν πιστοί στην επικοινωνιακή στρατηγική της παραπλάνησης και της υποκρισίας.
Και γιατί όχι, άλλωστε. Ποιος μπορεί να τους αδικήσει;
Το ίδιο είχαν κάνει και στη δεύτερη χειρότερη χρονιά της κρίσης.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
capital.gr